Handel uliczny w międzywojennym Krakowie [ZDJĘCIA]

Na początku XX wieku – pisał prof. Michał Rożek – osobliwością krakowskiego Rynku, na którym kwitł handel uliczny, był Lucjan Rydel. Poeta, którego wesele z Jadwigą Mikołajczykówną z Bronowic, opisał Stanisław Wyspiański, w stroju wizytowym, z nieodłącznym binoklem siadywał pomiędzy kwiaciarkami i w zadumie studiował gazetę.

Wśród handlujących była jego żona, która sprzedawała truskawki i kwiaty.

_{Lucjan Rydel z rodziną. Jadwiga Mikołajczykówna jest ubrana w strój bronowicki. Źródło: Polona.}

Jadwiga Rydlowa ubrana była kolorowo, w strój bronowicki.

_{Kobiety w stroju bronowickim. Około 1930 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

“Rydel” – pisał prof. Rożek w świetnym “Silva Rerum” – “nie mógł wyjść ze zdumienia, dlaczego wokół nich pojawiał się tłum nabywców, którzy ukradkiem spoglądali na nich, kupując truskawki i kwiaty. Komizm tej handlującej pary w tamtych czasach przechodził wszelkie granice.”

– Kiedy po godzinie oboje zasiedli pośród artystycznej braci w cukierni, Rydel chełpił się, że “Jadzia jest fenomenalna gospodyni! Nie przypuszczałem, że ma takie zdolności handlowe.” – dodawał Rożek.

_{Sprzedaż kwiatów na Rynku Głównym w Krakowie. 1931 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Herbata z harakiem i garnek

Handlarki w większości pochodziły z podkrakowskich miejscowości: Bronowic, Czyżyn, Czarnej Wsi, Nowej Wsi, itd…

_{Handel uliczny w międzywojennym Krakowie. 1931 rok. Źrodło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Te dziś są już dzielnicami miasta lub osiedlami mieszkaniowymi, ale 100 lat temu wciąż jeszcze królował tam wiejski krajobraz. Dużo było drewnianych chałup, a między nimi zagony kapusty, cebuli, marchwi i słoneczników. A także głąbików, czyli rodzaju sałaty, której pędy kisiły się lepiej niż ogórki.

_{Jeden z budynków przy ulicy Czarnowiejskiej w Krakowie w 1927 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

“Rozsiadały się długimi rzędami” – w książce “Kopiec Wspomnień” opisywał Stanisław Broniewski, jeden z założycieli krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia – “każda w siedmiu baniatych kieckach, w narzuconych na ramiona chustkach «tybetowych» lub w szeroką krakowską kratę, w chusteczkach zawiązanych na znak małżeńskiego stanu «pod spód» w tyle głowy.”

_{Handel uliczny w międzywojennym Krakowie. 1931 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Do największych problemów należało to, jak rozgrzać się w zimie.

_{Sprzedaż choinek na Rynku Głównym w Krakowie. 1931 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Wśród sposobów, po które sięgali handlarze, szczególną popularnością cieszyły się dwa. Jednym było zaglądanie do “kawiarni” na tzw. herbatę z harakiem, czyli wysokoprocentowy arak z dodatkiem gorącej wody.

A – pisał Broniewski – “gdy mróz już bardzo dokuczał, przekupki krakowskie siadały na żelaznych garnkach, w których jarzyły się węgle drzewne. Coraz to któraś podnosiła się, przedmuchiwała żar i siadała z powrotem.”

_{Handel uliczny. Mały Rynek w Krakowie. 1926 rok. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Kwiaciarki i fiakrzy

Wśród przekupek pojawiali…

_{Sprzedaż drobiu na Rynku Głównym w Krakowie. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

…się też mężczyźni.

_{Handlarz na krakowskim Rynku w 1935 roku. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Ale tych częściej można było znaleźć jednak wśród fiakrów. Ci – tak jak handlarki – na ogół pochodzili z okalających Kraków wsi, więc nie można się dziwić, że małżeństwa dorożkarzy i kwiaciarek były bardzo częste.

Miało to i takie plusy, że w dostarczeniu do domu kwiatów kupionych u żony, mógł pomóc powożący fiakrem mąż. Zarobek był wtedy podwójny.

_{Krakowski fiakier. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Fiakrzy – podobnie jak ich żony – nie stronili od mocniejszych trunków, czemu także nie należy się dziwić, bo pracowali przecież na zimnie. I dlatego obok niemal każdego postoju ówczesnych taksówek można było znaleźć dwie rzeczy: jednym była pompa do mycia konia, drugim knajpa.

_{Postój dorożek przed Dworcem w Krakowie. Zdjęcie zrobione w 1940 roku, w czasie II wojny światowej. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Krakowskim targiem

Ważne miejsce wśród krakowskich handlarzy zajmowali też Żydzi. To w ich sklepach transakcje zawierano tzw. krakowskim targiem, a polegało to na tym, że na zaproponowaną przez sprzedawcę kwotę od razu proponowało się 1/3, by po długich i męczących negocjacjach spotkać się w połowie drogi.

_{Uliczna sprzedaż ubrań na krakowskim Kazimierzu. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe.}

Takie sklepy dominowały na przykład w wewnętrznych bazarach sukiennic. – Przechodniów w Sukiennicach animowali specjalni – agitatorzy. Był nawet specjalny zawód tzw. “riferów”. Słowo nie znane w żadnym słowniku. Pochodziło od niemieckiego rufen, co znaczy po polsku – wołać. Ci riferzy namawiali do kupna, zachwalali towar, nie chcieli wypuścić gościa. Kupcy ci byli zapobiegliwi, niesłychanie pracowici, starali się o odbiorcę. Zamieszkiwali oni przede wszystkim dzielnicę Kazimierz, Stradom, natomiast w innych dzielnicach mieszkała tylko inteligencja żydowska. – wspominał Bolesław Drobner.